Ισορροπία στην αγορά ενός αγαθού εκτός θετικού τεταρτημορίου; Η γωνιακή ή ακραία ισορροπία.

Είναι δυνατόν οι καμπύλες ζήτησης και προσφοράς ενός αγαθού να τέμνονται σε σημείο εκτός του πρώτου τεταρτημορίου, δηλαδή εκεί όπου η τιμή ή ζητούμενη ποσότητα είναι αρνητική; Η απάντηση είναι καταφατική αλλά, όμως, σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο η αγορά δεν θα ισορροπεί στο συγκεκριμένο σημείο.

Αφορμή για τη συγγραφή του συγκεκριμένου άρθρου αποτέλεσε η λανθασμένη απάντηση μαθητή / μαθήτριας που κλήθηκα να αξιολογήσω στο βαθμολογικό κέντρο στις πανελλαδικές εξετάσεις του 2016, στο μάθημα των Αρχών Οικονομικής Θεωρίας. 

Ο εξεταζόμενος, επεξεργαζόμενος τα δεδομένα της άσκησης, κατέληξε στην εξαγωγή μιας λανθασμένης γραμμικής συνάρτησης προσφοράς στην οποία όμως πληρούνταν οι περιορισμοί τιμών στους παράγοντες γ και δ. Στη συνέχεια, χρησιμοποιώντας τη δοθείσα συνάρτηση ζήτησης, συμπέρανε ότι η ποσότητα ισορροπίας είναι αρνητική. Πιο συγκεκριμένα:

-   στο ερώτημα Δ.1, υπολόγισε λανθασμένα τη συνάρτηση προσφοράς        Q_S = – 40 + 2 Ρ

-   στο ερώτημα Δ.5, χρησιμοποιώντας και τη δοθείσα συνάρτηση ζήτησης Q_D΄= 110 – 8 Ρ, υπολόγισε την τιμή και την ποσότητα ισορροπίας P₀΄ = 15 χρηματικές μονάδες και Q_0­΄= – 10  μονάδες προϊόντος (όμως η τιμή και η ποσότητα δεν μπορούν να λάβουν αρνητικές τιμές)

Τι συμβαίνει, λοιπόν, στην αγορά ενός αγαθού σε μία περίπτωση σαν αυτή;

Το συγκεκριμένο φαινόμενο, που περιγράφεται στις επόμενες γραμμές, ονομάζεται γωνιακή ή ακραία ισορροπία (corner or boundary solution). Ας δούμε δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα.

Α) Οικονομικό (μη ελεύθερο αγαθό)

Στο διάγραμμα 1 παρουσιάζεται η περίπτωση ενός οικονομικού αγαθού, του οποίου οι καμπύλες ζήτησης και προσφοράς τέμνονται εκτός του θετικού τεταρτημορίου.

                 

Σύμφωνα με αυτό, οι καταναλωτές είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν μέχρι και Ρ₂ προκειμένου να προμηθευτούν μία μονάδα του αγαθού. Η συγκεκριμένη τιμή είναι χαμηλότερη από την ελάχιστη τιμή Ρ₁ στην οποία είναι διατεθειμένοι οι παραγωγοί να προσφέρουν μία μονάδα του αγαθού. Δηλαδή για κάθε θετικό επίπεδο της ποσότητας, η τιμή της ζήτησης είναι μικρότερη από την τιμή της προσφοράς.

Σε αυτήν την περίπτωση, η ισορροπία στην αγορά προσδιορίζεται στον κάθετο άξονα και ονομάζεται ακραία ή γωνιακή ισορροπία. Η τιμή ισορροπίας είναι απροσδιόριστη μεταξύ Ρ1 και Ρ2, ενώ η ποσότητα ισορροπίας είναι μηδενική.

  

Β) Ελεύθερο (μη οικονομικό) αγαθό

Στο διάγραμμα 2 παρουσιάζεται η περίπτωση ενός ελεύθερου αγαθού, του οποίου οι καμπύλες ζήτησης και προσφοράς τέμνονται εκτός του πρώτου τεταρτημορίου.

             

Σύμφωνα με αυτό, για Ρ ³ 0, η ζητούμενη ποσότητα είναι πάντα μικρότερη από την προσφερόμενη ποσότητα. Για ποσότητες μέχρι και Q₁, ο καταναλωτής μπορεί να αποκτήσει το αγαθό χωρίς να καταβάλει κάποιο αντίτιμο, ενώ για ποσότητες μεγαλύτερες του Q₂ θα πρέπει να καταβληθεί κάποιο ποσό.

Σε αυτήν την περίπτωση, η ακραία ή γωνιακή λύση επιτυγχάνεται για Ρ = 0 και ποσότητα μεταξύ 0 και Q₁.

Γιώργος Καμαρινός

* Ευχαριστώ τον συνάδελφο Γιώργο Τζήρο για την πολύτιμη βοήθειά του

** Βιβλιογραφία

Γιάννης Παλαιολόγος, Σύγχρονη Μικροοικονομική Θεωρία, Εκδόσεις Σταμούλης, Αθήνα, 2006